Saga sænskra skógarbænda

Af gefnu tilefni

Það var í lok árs 2023 sem út kom myndband á Youtube-síðu Skógræktarinnar, þar sem Lennart Ackzell segir sögu sænskra skógarbænda og gott betur. Að mati Hlyns, sá sem gerði myndbandið og sá sem þetta skrifar, er þetta myndband sem á erindi meðal íslenskra skógarbænda. Frá því myndbandið kom út hafa 500 horft á það. Það hefur þó verið bent á það að gott væri að hafa það með greinagóðum íslenskum texta. Nú er textinn kominn. Það er ærin ástæða að skógarbændur saman, líkt og svíjar þurftu virkilega að hafa fyrir að gera á sínum tíma.

ATH

Til að kveikja á textanum skal ræsa það eins og sýnt er með stærri örinni hér á myndinni.

Til að velja íslenskan texta skal vela það þar sem minni örin vísar

Hér er hlekkur á myndbandið

https://www.youtube.com/watch?v=6ENvMTPZcrM&t=1s

Textinn eins og hann birtist í videoinu

Þýðing og texti við myndband Lennart Acczels

1

00:00:00,999 --> 00:00:04,321

Alls eru 70% sænskrar

grundu þakin skógi.

2

00:00:04,321 --> 00:00:07,507

Jafnvel þó við þekjum einungis

1% af skógarþekju heimsins

3

00:00:07,507 --> 00:00:10,480

höfum við 12% af heimsmarkaði

með timbur og vinnslu í heiminum.

4

00:00:10,480 --> 00:00:14,066

Þetta gefst vel. Þetta er hagsmunir

landeigenda og bænda fyrst og fremst

5

00:00:14,066 --> 00:00:16,338

það eru þeir sem hagnast

með þessu fyrirkomulagi

6

00:00:25,780 --> 00:00:29,633

Komið þið sæl.

Ég heiti Lennart Ackzell.

7

00:00:29,633 --> 00:00:32,613

Síðast liðin fjórtán hef ég

starfað sem alþjóðafulltrúi

8

00:00:32,613 --> 00:00:36,537

Landsamtaka skógareigenda í Svíþjóð

(Samtök Fjölskylduskóga)

9

00:00:36,537 --> 00:00:40,800

Sem er deild undir

Bændasamtök Svíþjóðar (LRF)

10

00:00:40,800 --> 00:00:43,902

Við störfum fyrir félagsmenn

Bændasamtakanna, að sjálfsögðu,

11

00:00:43,902 --> 00:00:48,819

og við vinnum einnig með landshlutabundnu

skógarbændafélögunum þremur í Svíþjóð

12

00:00:48,819 --> 00:00:52,102

Södra í suðri, Mellanskog

og Norraskog í norðri.

13

00:00:52,102 --> 00:00:55,374

Södra hefur yfir

50.000 félagsmenn

14

00:00:55,374 --> 00:01:00,548

og eru sennilega stærstu

þess háttar hagsmunasamtök í heimi.

15

00:01:00,548 --> 00:01:05,093

Baráttan við að koma málum

í þessi horf, er löng saga,

16

00:01:05,093 --> 00:01:07,093

meia en 100 ára saga.

17

00:01:07,485 --> 00:01:10,731

Við höfum ætíð viljað hafa skóg

á bújörðum okkar

18

00:01:10,731 --> 00:01:13,672

því ræktarland var búið til

innan um trén.

19

00:01:13,672 --> 00:01:18,621

Skógar væru nærumhverfið við

húsakost og ræktarlandið okkar

20

00:01:18,621 --> 00:01:20,618

Við notuðum

skóginn í okkar þarfir

21

00:01:20,618 --> 00:01:23,984

fyrir eldamennsku, húshitunar og

sem byggingarefni.

22

00:01:23,984 --> 00:01:27,866

En með iðnvæðingunni

á seinni hluta 19.aldar

23

00:01:27,866 --> 00:01:31,688

með uppgangi og vexti 

sögunarmylla

24

00:01:31,688 --> 00:01:35,132

var timbrið skyndilega að

verslunarvöru á markaði.

25

00:01:35,132 --> 00:01:38,130

Í kjölfarið komu eigendur myllanna til bænda

og báðu um að kaupa við úr skógunum.

26

00:01:38,130 --> 00:01:39,602

Fljótlega áttuðum við, skógarbændur,

okkur á því að

27

00:01:39,602 --> 00:01:43,594

stakur bóndi áttu ekki roð í ósæmilega

viðskipta hætti stóru myllanna

28

00:01:43,594 --> 00:01:45,898

þar sem bóndanum

var gefið í glas

29

00:01:45,898 --> 00:01:49,840

og hann átti að skrifa undir

ólæsilegan viðskiptasamning.

30

00:01:49,840 --> 00:01:51,481

Þetta var ekki sanngjarnt

31

00:01:51,481 --> 00:01:55,128

Svona viljum við ekki sjá

skógana fara fara fyrir ekkert.

32

00:01:55,128 --> 00:01:59,220

Þetta var ástæðan fyrir að

skógarbændur sameinuðust,

33

00:01:59,220 --> 00:02:04,760

allt frá smáum samtökum bænda í héruðunum

 yfir til stakra skógarbænda.

34

00:02:04,760 --> 00:02:09,165

Þannig var hægt að semja um sanngarnt verð

 í nafni allra skógarbænda.

35

00:02:09,165 --> 00:02:13,738

Á þeim tíma voru hundruðir

smærri samtaka

36

00:02:13,738 --> 00:02:17,822

og þau áttuðu sig á því að

með sameiningu þeirra í stærri einingar

37

00:02:17,822 --> 00:02:21,532

jókst máttur og

völd skógarbænda.

38

00:02:21,532 --> 00:02:23,239

Frá hundruðum samtaka,

jafnvel þúsundum,

39

00:02:23,239 --> 00:02:29,620

í kringum 1930 vorum við komin niður í

35 samtök skógareigenda í Svíþjóð.

40

00:02:29,620 --> 00:02:33,327

Fyrir áratug

vorum samtökin átta.

41

00:02:33,327 --> 00:02:36,382

og í dag eru félögin þrjú

42

00:02:36,382 --> 00:02:40,135

samtök skógarbænda

og þau ná yfir alla Svíþjóð.

43

00:02:40,135 --> 00:02:42,202

Mögulega endum við

með tvö samtök,

44

00:02:42,202 --> 00:02:46,176

en svona félög mega ekki vera færri en tvö

því það er gegn sænskum samkeppnislögum.

45

00:02:46,176 --> 00:02:51,579

Þessi þrjú samtök eru svo stór

að þau ráða verðinu á markaðnum

46

00:02:51,579 --> 00:02:56,880

Við flytjum út yfir 80% af öllu

sem við sögum og nýtum

47

00:02:56,880 --> 00:03:00,394

sem þýðir að við erum háð

alþjóðlegum viðmiðum á verði.

48

00:03:00,394 --> 00:03:02,088

Enginn svindlar á neinum.

49

00:03:02,088 --> 00:03:05,139

Við vitum alltaf verðið og

viðræður með þróun verðlags eru auðveldar.

50

00:03:05,139 --> 00:03:10,727

Fjölskylduskógarnir í Svíþjóð hafa

60% hlutdeild á öllum sænska markaðnum.

51

00:03:10,727 --> 00:03:14,793

Aðallega fyrir viðarmyllur

og pappírsframleiðslu

52

00:03:14,793 --> 00:03:18,885

Nú er að renna upp tímabil

nýrra skógarafurða.

53

00:03:18,885 --> 00:03:21,776

Úr viði er nú hægt að vinna

plast og textíl í föt.

54

00:03:21,776 --> 00:03:27,161

Nú orðið er hægt að aðgreina tréni (lignin)

og sellulósa og endurraða í kolefniskeðjur.

55

00:03:27,161 --> 00:03:32,419

Allt sem er hægt að gera með jarðefnaolíu

er nú hægt að gera úr trjám.

56

00:03:32,419 --> 00:03:35,709

Ég skal ekki segja hvernig

timburiðnaðurinn mun líta út eftir nokkur ár

57

00:03:35,709 --> 00:03:40,000

en í augnablikinu eru sögunarmyllur

og pappírsverksmiðjur allsráðandi.

58

00:03:42,191 --> 00:03:50,557

Samtök sænskra fjölskyldu-skógarbænda

eru aðilar alþjóðlegu bændalagi fjölskylduskóga (IFFA)

59

00:03:50,557 --> 00:03:56,762

IFFA er bandalag um 25 þjóða

og hafa þau höfuðstöðvar í Kenía.

60

00:03:56,762 --> 00:04:01,674

Þróunin á síðasta áratug

hefur verið áhugaverð.

61

00:04:01,674 --> 00:04:08,113

Frá því sem áður var

ríkis skógrækt á þjóðlendu

62

00:04:08,113 --> 00:04:13,971

yfir í að sjá aukinn almannahag

með beinni þátttöku bænda í skógrækt.

63

00:04:13,971 --> 00:04:19,733

Samkvæmt Matvæla- og landbúnaðarstofnun

sameinuðu þjóðanna

64

00:04:19,733 --> 00:04:23,598

gera þjóðir nú í auknum mæli samninga við

landeigendur um einhverskonar landnot.

65

00:04:23,598 --> 00:04:29,061

Stórveldi, á borð við Kína,

vinnur að því að efla skógarbændur

66

00:04:29,061 --> 00:04:33,056

í stað þess að miðstýra

allir skógrækt frá ríkinu.

67

00:04:33,056 --> 00:04:37,188

Fjöldi þjóða er að gera slíkt hið sama

og þær eru núna að kynna sér

68

00:04:37,188 --> 00:04:41,350

hvernig Norðurlöndin

vinna að skógarumhirðu

69

00:04:41,350 --> 00:04:45,577

og hvernig okkur hefur tekist að tvöfalda

viðarmagn úr skógunum okkar á síðustu 100 árum.

70

00:04:45,577 --> 00:04:48,096

Þetta hefur tekist

með þátttöku fólksins.

71

00:04:48,096 --> 00:04:51,575

Viðurinn veitir

lífsviðurværi af landinu.

72

00:04:51,575 --> 00:04:56,473

Þetta er endurnýjunin

sem við viljum áfram sjá.

73

00:04:56,722 --> 00:05:02,107

Í alþjóðsamahengi nægir ekki

að gera eingöngu samninga um landið

74

00:05:02,107 --> 00:05:05,158

og vita að bóndinn mun

uppskera það sem hann sáir.

75

00:05:05,158 --> 00:05:07,158

Það er vissulega

lykilforsenda.

76

00:05:07,158 --> 00:05:08,267

En það er ekki nóg.

77

00:05:08,267 --> 00:05:11,955

Það þarf alltaf einhvern

til að veita ráðgjöf.

78

00:05:11,955 --> 00:05:16,810

Á meðan samtök bænda

hafa fáa eða enga starfsmenn

79

00:05:16,810 --> 00:05:23,816

þá þarf að treysta á ríkisstofnun

til að veita þjónustu, ráðgjöf og slíkt.

80

00:05:23,816 --> 00:05:25,813

Stundum er þetta vandamál.

81

00:05:25,813 --> 00:05:32,209

Slíkt íhaldsamt yfirvald er vant

því að vera einskonar "lögregla"

82

00:05:32,209 --> 00:05:35,333

frekar en að veita hjálparhönd.

83

00:05:35,333 --> 00:05:39,182

Sumar þjóðir þyrfti því að reyna

vingast við skógarbændur

84

00:05:39,182 --> 00:05:41,909

og fara þannig í einhverskonar

menningarlega vegferð.

85

00:05:41,909 --> 00:05:45,353

Til að veita stuðning við

umhirðu og nýræktun

86

00:05:45,353 --> 00:05:49,854

Þegar uppskeran er góð

má hefja nýgróðursetningu

87

00:05:49,854 --> 00:05:52,737

og það er það sem við viljum,

bæði fyrir lífsviðurværi

88

00:05:52,737 --> 00:05:54,737

og ekki síður fyrir

loftslagsbreytingar.

89

00:05:55,254 --> 00:05:57,854

Þarna er

toppskemmd.

90

00:06:02,112 --> 00:06:05,000

Og svo eru það aukaafurðir

timburgeirans.

91

00:06:05,000 --> 00:06:07,766

Það á bæði við það sem skilið er eftir

í skógarbotninu, topparnir og greinarnar.

92

00:06:07,766 --> 00:06:13,667

sem og sagið í vinnslunni,

trjákvoða og annað slíkt,

93

00:06:13,667 --> 00:06:15,646

það fer í orku.

94

00:06:16,608 --> 00:06:19,521

Það getur farið í að

hita vinnsluna sjálfa

95

00:06:19,521 --> 00:06:22,946

og einnig til húshitunar

fyrir samfélagsins.

96

00:06:22,946 --> 00:06:27,471

Þetta er snjöll aðferð

sem loftslagsaðgerð

97

00:06:27,471 --> 00:06:30,122

Þetta kemur í stað

jarðefnaeldsneytis

98

00:06:30,122 --> 00:06:35,040

og um leið góð stjórnun á landi

til að ná sem mestum ávinningi af því.

99

00:06:36,162 --> 00:06:38,577

Við endurgróðursetjum

eftir skógarhögg,

100

00:06:38,577 --> 00:06:43,722

svo höggvum við trén þegar þau eru

komin yfir hraðasta vaxtarskeiðið

101

00:06:43,722 --> 00:06:48,769

og þannig hámörkum við upptöku

kolefnis úr andrúmsloftinu

102

00:06:48,769 --> 00:06:52,689

og hámörkum einnig viðarvöxt sem orku

sem kemur í stað jarðefnaeldsneytis.

103

00:06:52,689 --> 00:06:56,129

Þetta er góð mótvægisaðgerð

við loftslagsbreytingar.

104

00:06:56,129 --> 00:07:00,915

Í raun er árlegur nettóvöxtur/kolefnisbinding

þ.e. vöxtur þess sem ekki er nýttur,

105

00:07:00,915 --> 00:07:07,145

nettó-kolefnisbinding skóganna

svarar til um 70% losunar í Svíþjóð.

106

00:07:07,145 --> 00:07:15,000

Þetta kunna að vera einstaka aðstæður

að hafa skógargeira sem veitir slíkan ávinning

107

00:07:15,000 --> 00:07:20,741

til loftslagsins, með því að binda kolefni

vegna skógarstjórnunar og hraðs viðarvaxtar.

108

00:07:28,117 --> 00:07:32,287

Með góðu skipulagi og

jákvæðri stjórnsýslu ríkis

109

00:07:32,287 --> 00:07:36,999

eru samtök skógarbænda

þjóðinni mjög mikilvægt afl.

110

00:07:36,999 --> 00:07:40,952

Með allri sinni faglegu getu geta samtökin

veitt lagalega- og tæknilega ráðgjöf,

111

00:07:40,952 --> 00:07:46,851

ráðgjöf við umhirðu og

veitt margskonar þjónustu

112

00:07:46,851 --> 00:07:52,537

svo sem gróðursetningu, umhirðu,

skógarhögg eða viðarvinnslu.

113

00:07:52,537 --> 00:07:56,952

Alla slíka þjónustu geta samtökin veitt

ef maður vill nýta sér hana.

114

00:07:56,952 --> 00:08:02,765

Þetta er ástæðan fyrir háu hlutfalli kvenna

meðal skógarbænda í Svíþjóð.

115

00:08:02,765 --> 00:08:06,048

Konur eiga 40%

sænskra skóga.

116

00:08:06,048 --> 00:08:09,791

Hvort sem þú ert skógarbóndi,

karl eða kona,

117

00:08:09,791 --> 00:08:12,862

þarftu í raun bara að hafa grunnhugmynd

um hvernig þú vilt rækta skóg þinn,

118

00:08:12,862 --> 00:08:18,724

hvaða aðferðir þú notar við ræktunina

og hvenær þér hentar að sinna umhirðunni.

119

00:08:21,129 --> 00:08:25,588

Ár hvert sögum við um 1%

af skógarþekju landsins

120

00:08:25,588 --> 00:08:32,278

og það gefur okkur eitthvað um

85-90 milljónum rúmmetrum viðar.

121

00:08:32,278 --> 00:08:36,576

Árlegur vöxtur er

120 milljón rúmmetrar.

122

00:08:36,576 --> 00:08:39,330

Við sögum aldrei meira

en nemur árlegum vexti.

123

00:08:39,330 --> 00:08:43,224

Það er ekki út af því

að við getum það ekki.

124

00:08:43,224 --> 00:08:48,004

Við ræktum þétta skóga,

notum betri hráefni úr frægörðum

125

00:08:48,004 --> 00:08:51,430

Það er frábært að við

náum þessum góða vexti

126

00:08:51,430 --> 00:08:56,886

og að við náum að binda til baka 70%

af kolefnislosun þjóðarinnar

127

00:08:56,886 --> 00:09:01,162

Það á við um alla mengun frá iðnaði,

allar samgöngur og flutningar.

128

00:09:01,162 --> 00:09:04,746

Þetta er hægt vegna þess að

við leyfum skógunum að vaxa.

129

00:09:04,746 --> 00:09:12,748

Sumir náttúruverndarsinnar segja að

betra sé að vernda skógana og hætta skógarhöggi,

130

00:09:12,748 --> 00:09:16,451

Ef við gerðum það,

létum skógana standa afskiptalausa

131

00:09:16,451 --> 00:09:19,193

myndu skógarnir hætta að vaxa að lokum,

trén myndu deyja og rotna

132

00:09:19,193 --> 00:09:21,738

og skógarnir myndu losa

allt það kolefni og þá orku

133

00:09:21,738 --> 00:09:25,815

sem hafa safnað í sig yfir árin

aftur út í andrúmsloftið. Engum til gagns.

134

00:09:25,815 --> 00:09:27,815

Það er ekki

loftslagsvænt

135

00:09:27,815 --> 00:09:30,870

Við eigum að hafa fólkvanga,

við eigum að hafa náttúruverndarsvæði

136

00:09:30,870 --> 00:09:34,081

en ekki í þágu loftslagsins

því slíkir skógar binda ekki svo mikið.

137

00:09:34,081 --> 00:09:39,110

Alvöru skógarumhirða,

sér í lagi unna af fjölskyldu landeigandans

138

00:09:39,110 --> 00:09:43,093

Þannig virka hinar sönnu

mótvægisaðgerðir við loftslagið

139

00:09:43,093 --> 00:09:44,826

eins og við

viljum stuðla að.

140

00:09:44,826 --> 00:09:50,300

Það gerir Svíþjóð að einni

loftslagsvænustu þjóð í heimi

141

00:10:07,003 --> 00:10:09,303

Þýðandi:

Hlynur Gauti Sigurðsson