Hvert erum við að fara? (SWE)

Þessi pistill er þýddur og stílfærður af heimasíðu sænsks skógariðnaðar (skogsindustrierna.se), skrifaður í júní 2021 af Marianne Eriksson, skógarbónda í Jämtlandi í Svíþjóð, hérað sem deilir breiddargráðum með Íslandi. Lokaorð greinarinnar „Dela med dig!“ hvöttu mig til að koma pistlinum á framfæri í málgagni bænda.

Marianne Eriksson

Hvert erum við að fara?

Liggjandi í sófanum, horfandi á Vikuna með Gísla Marteini, veltir maður fyrir sér nútíð og framtíð. Á ógnarhraða þjótum við í gegnum umheiminn í átt að áfangastaðnum fram undan. Við áhorfið á imbakassann tekur Marianne viðtal við sjálfa sig. Hvert erum við að fara?

1950: Í bernsku var skógur, staðurinn þar sem pabbi og bræður hans unnu. Skógurinn var matarkista heimilisins og um leið baðherbergi fólksins.

1960: Aukin velferð og hagvaxtarbjartsýni var í samfélaginu. Bókin „Raddir vorsins þagna“ eftir Rachel Carson var gefin út. Sem unglingur trúði ég því að umhverfishörmungar myndu brátt leiða jörðina til glötunar. Ég vil aldrei eignast barn inn í þennan eitraða heim.

1970: Sem ungum skógfræðinema var mér sagt að birkihríslur yxu of hægt. Allt snerist um að rækta hraðvaxta timbur, plægja og úða. Trjáfaðmarar mótmæltu við litla athygli skógræktenda.

1980: Illgresiseyðisbann tekur gildi. Eftirleguskóga, skógar sem búið var að grisja og nýta timbrið úr, átti að jafna við jörðu. Súrnun jarðvegs og skógardauði voru í brennidepli. Ræktunaráætlanir og tegundaval tóku nú mið af landkostum. „Náttúruvernd“ var laumað inn með skógrækt. Ákall umhverfissinna og Evrópumarkaðar um að hætta notkun klórs við pappírsframleiðslu var mætt og afgreitt í snatri.

1990: Hræðslan við skógardauða virtist óþörf og ekki var hörgull á viðarframboði heldur. Þess í stað kom „Rauði listinn“ sem innihélt áróður um tegundir í útrýmingarhættu. Ný skógaræktarstefna í nafni frelsis tók sér bólfestu þar sem timburframleiðsla var ekki lengur í fyrsta sæti heldur var til jafns við umhverfismál. Skógargeirinn tók námskeið eftir námskeið í fræðum um náttúruvernd. Gott samstarf þróaðist meðal umhverfishreyfinga og skógargeirans.

2000: Vottun og náttúrusjónarmið voru orðin viðtekin venja í skógargeiranum. Í nafni líffræðilegs fjölbreytileika urðu eftirleguskógar, þeir sem búið var að grisja og nytja, að lykilvistkerfum. Skógareigendur þráðu áheyrn stjórnvalda til að ræða umhirðu og skógarnytja. Loftslagsmál urðu sífellt mikilvægari málaflokkur og nú var ekkert sem sýndist. Góður viðarvöxtur í skógi gat nefnilega einnig þýtt góður umhverfis- og loftslagsávinningur.

2010: Skógrækt sem hluti af loftslagslausninni efldist. Engin trjátegund á „Rauða listanum“ hefur fundist útdauð á síðustu tveimur áratugum. Blaðamaður Dagens Nyheder, skrifaði langan pistil sem blés lífi í skógarumræðuna. Umhverfissamtök umbreyttust í aðgerðasamtök þar sem þau fylgdust með öllu mögulegu og kærðu. Hið vaxandi samstarf tíunda áratugarins fór þverrandi.

2020: Umhverfissamtök bretta upp ermarnar, mikill vill meira. Pistlar blaðanna eru orðnir drungalegri og örvæntingarfyllri. Líflaus skógur, íkveikjuhætta, ört hlýnandi veröld og skógariðnaðurinn er sem opið skotmark í nafni loftslagsmála. Er skógrækt orðin fallin spýta?

Já, hvert erum við að fara? Vísindin og venjur hafa þróast yfir árin, sem og markmiðin/ áfangastaðurinn. Þrátt fyrir svartsýni unglingsáranna er ég nú bjartsýn. Ef við getum lent á Mars verðum við líka að geta skapað sjálfbæra framtíð án jarðefnaeldsneytis. Skógurinn gegnir lykilhlutverki ef við ætlum að ná þeim áfangastað. Skógurinn einn og sér kemur okkur samt ekki alla leið. Nú er kominn tími kjörinna stjórnmálamanna að leggja línurnar. Það vantar enn yfirsýnina og skýr markmið. Réttlátt og skynsamlegt jafnvægi. Það þarf að forgangsraða um hvernig skal nýta skógana.

Bentu á áfangastaðinn og lát heyra - "við erum að fara þangað"

Deilið greininni!

Frá Þýðanda

Merkilegt að lesa að raddir þarlendra náttúruverndarsinna ganga út á að halda sem fastast í skógarlandslagið en um leið koma í veg fyrir hefðbundnar timburnytjar, sem er mjög sérstakt því einmitt meðhöndlun skóga gerir þá betur í stakk búna til loftslagsbindingar en þeir sem fá að vaxa villtir. Alltaf má læra, jafnvel hvort að öðru og í lok síðustu aldar virðist það hafa viðgengist ágætlega þar ytra. Svo gerðist eitthvað, einhver óútskýrð heift, ef ég skildi þetta rétt. Á meðan íslenskir trjáfaðmarar leita nærveru trjáa í tilgangi jarðtengingar, eru sænskir trjáfaðmarar að taka afstöðu gegn skógarhöggi á skógi sem þó var ræktaður til nytja. Af hverju er ég að þýða sænskan pistil um yfirlit sænskrar skógræktarsögu? Það er til að varpa ljósi á að nágrannar okkar, frændur og frænkur í Skandinavíu, hafa um árabil séð kosti skóga sem alvöru búbót við hefðbundinn landbúnað og síðar loftslagmál. Það vill svo skemmtilega til að landbúnaður og loftslagsmál eru einnig brýnustu mál Bændasamtaka Íslands. Stjórnvöld geta valið úr kostum morgundagsins, en hvernig verður skrifað um þau í annálum framtíðar?

Hlynur Gauti Sigurðsson

Fagsvið skógræktar hjá Bændasamtökum Íslands.

Vegur um sænskan skóg.

Marianne Eriksson

Uppafleg grein (á sænsku) er svona

Marianne Eriksson: Vart är vi på väg?

Fredagsmys i TV-soffan framför På spåret. I rasande fart susar vi fram genom omvärlden mot ett resmål där framme. Fredagsmys i TV-soffan framför På spåret Marianne Eriksson drar paralleller till sin egen skogs- och miljöresa och frågar sig: Vart är vi på väg?

1950-talet: Som barn var skogen, där pappa och hans bröder jobbade, en given del av livet. Skogen gav mat på bordet och badrum åt folket.

1960-talet: Ökad välfärd och tillväxtoptimism i samhället. Boken Tyst vår av Rachel Carson skakade om. Som tonåring trodde jag att miljöförstörelsen snart skulle leda till planetens undergång. Aldrig skulle jag sätta barn till denna förgiftade värld.

1970-talet: Som ung vuxen på skogsutbildning fick jag lära mig att Virkessvackan skulle komma om tjugo år. Nu gällde det att producera snabbväxande virke, plöja och spruta. Trädkramare demonstrerade men skogsfolket slog dövörat till.

1980-talet: Hormoslyrförbud. Restskogar efter plockhuggningens tid skulle avverkas. Försurning och Skogsdöden var det stora hotet. Ståndortsanpassat skogsbruk, det vill säga sunt bondförnuft, introducerades. Flora- och faunavård smög in i skogsbruket. Miljörörelsen och Europamarknaden krävde klorfritt papper och så blev det – på nolltid.

1990-talet: Det kom ingen Virkessvacka och Skogsdöden bleknade. Istället kom Rödlistan med hot om artutrotning. Frihet under ansvar och jämställda miljö- och produktionsmål präglade den nya skogspolitiken. Skogsfolket gick kurs på kurs i naturvårdsbiologi. Samarbetet med den lokala miljörörelsen var ofta bra och pragmatiskt.

2000-talet: Skogsbruket hade fått in naturhänsyn och certifiering i sina rutiner. Restskogarna blev nyckelbiotoper. Men skogsägarna längtade efter att få prata skogsskötsel med sin sektorsmyndighet. Klimatfrågan blev allt viktigare och allt var inte svart eller vitt. God skogstillväxt kunde innebära klimat- och miljönytta också.

2010-talet: Skogsbruk som en del av klimatlösningen växte sig starkare. Ingen skogsart på Rödlistan kunde konstateras utrotad de senaste två decennierna. Journalisten Maciej Zarembas 30 sidor i DN blåste liv i skogsdebatten. Miljöorganisationerna blev mer operativa, inventerade och överklagade. 1990-talets spirande samarbeten hade förtvinat.

2020-talet: Miljörörelsen drar åt skruvarna, mycket vill ha mer. Penseldragen är mörka och dramatiska. Tyst skog, brandhyggen, sifferalarm och prickskytte på aktivt skogsbruks klimatnytta. Skogsnäringen tycks huka under någon gran?

Ja vart är vi på väg? Ledtrådarna har skiftat genom åren, resmålet likaså. Trots tonårstidens pessimism är jag nu optimist. Kan vi landa på Mars så måste vi väl också klara av att skapa en hållbar fossilfri framtid. Skogen har en nyckelroll om vi ska nå det resmålet. Skogen kan dock inte räcka till allt. Det är hög tid för våra folkvalda politiker att sätta ner foten. Nu behövs helhetssyn, övergripande mål och kloka avvägningar och prioriteringar kring skogens användning.

Peka ut resmålet och förkunna – ”dit är vi på väg”!