​Stefna Búgreinadeildar skógarbænda BÍ (2025-...)

Stefna búgreinadeildar skógarbænda – var lögð fyrir deildarfund búgreinadeildar skógarbænda 27. febrúar 2025 til samþykktar.

​

Deildarfundur mælist til þess að stefnan verði kynnt og rædd á aðalfundum landshlutafélaga skógarbænda, og tekin til umræðu árlega á deildarfundi búgreinadeildar.

​

Stefna búgreinadeildar skógarbænda er grundvölluð á þremur meginþáttum: auðlind í víðu samhengi, tengslum skógræktar við búsetu og samfélag og svo sjálfbærni sem er sjálfsagður útgangspunktur í öllu sem við tökum okkur fyrir hendur.

 

 

Auðlind

Skógar sem auðlind eru margþætt fyrirbæri og í þeim felast viðarauðlind, virði skóga til útivistar,  skjól skóga og skjólbelta til hagsbóta í annarri ræktun eins og ræktun kvikfjár og í akuryrkju, og binding kolefnis úr andrúmslofti. Búgreinadeild skógarbænda leggur áherslu á:

​

•  Að vöxtur og viðgangur skógarauðlindar í sem víðustu samhengi sé skipulagður og tryggður til framtíðar, hvort sem um er að ræða nytjaskóg, beitarskóg eða skjólbelti, skóg til kolefnisbindingar eða skóg sem verkfæri í loftslagsbaráttu.

​

•  Að tryggja þarf með aðkomu ríkisins nægt framboð á fjölbreyttum trjátegundum þannig að fullnægt verði á hverjum tíma gróðursetningaþörf til þess að tryggja stöðuga árlega gróðursetningu og jafna virðiskeðju og stöðugt framboð trjáviðar þegar kemur að fellingu nytjaskóga.

​

•  Að stutt verði við stofnun vinnslustöðva í hverjum landshluta þannig að vinna megi allt timbur sem til fellur í skógum landsins hérlendis á sem hagkvæmastan hátt.

​

•  Að skapa fjárhagslegan grundvöll fyrir grisjun skóga og hvetja skógarbændur til nýtingar á skógum sínum á vaxtartíma skóganna.

​

•  Að efla kynningu á nýtingarmöguleikum timburs úr íslenskum skógum, s.s. ýmiss konar notkun á lífmassa, timbri til bygginga, úrvinnslu ýmissa efna, vistvæna orkugjafa o.s.frv. og ganga frá nauðsynlegum gæðavottunum.

​

•  Að samhliða timburskógrækt verði stunduð umfangsmikil skjólbeltarækt, landbótaskógrækt, beitarskógrækt, jólatrjárækt, berja- og ávaxtarækt ásamt öðrum ábatasömum búskap í skógi.

​

•  Að skógarbændur geti nýtt sér þann ábata sem felst í sölu á kolefniseiningum með aðstoð og fulltingi Kolefnisbrúarinnar.

​

•  Að kolefnisbinding í eldri skógum verði metin og mæld og geti rétt eins og kolefnisbinding í nýskógrækt reiknast inn í kolefnisbókhald bújarðar eða verið söluvara eins og önnur framleiðsla á búi.

​

•  Að þróa annars konar nýtingu skóga en til viðarnytja, t.d. á sviði útivistar almennings eða sem áningarstaði í ferðaþjónustu.

​

•  Að í vinnu við skipulag og reglur um nýtingu landbúnaðarlands skv. skipulagslögum verði tekið tillit til skógræktar og skilgreint hvar liggja skil á milli matvælaframleiðslu (akuryrkju og fóðuröflunar) og skógræktar.

 

​

Búseta og samfélag

Með því að byggja upp atvinnu í skógrækt, umhirðu, vinnslu og tengdum greinum er stuðlað að dreifingu búsetu og eflingu landsbyggðar, sem skapar stöðugleika í byggðum landsins. Skógrækt fylgja fjölbreytt atvinnutækifæri og hún getur styrkt búsetuskilyrði víða um land. Leggja skal áherslu á:

​

•  Að auka skilning og þekkingu opinberra aðila og stofnana sem koma að afgreiðslu leyfisveitinga á hlutverki og mikilvægi skógræktar.

​

•  Að skilgreina þarf skógrækt sem landbúnað og leita leiða til að einfalda skipulagsmál nýskógræktar.

​

•  Að efla ímynd fjölskylduvænnar nytjaskógræktar og að skógrækt styðji við búsetu í héraði.

​

•  Að tryggja að félagsmenn hafi aðgang að fræðslu og leiðbeiningum í skógrækt, um umhirðu skóga, vinnslu og nytjar eins og þörf er á, á hverjum tíma.

​

•  Að efla þekkingu, þróa tækni og aðferðir á allri virðiskeðju skógarafurða, þ.e. frá skógi til neytenda.

​

•  Að setja þurfi hertar reglur í jarðalög um jarðakaup, landnotkun og búsetu.

 

​

Sjálfbærni

Auðlindir lands ber að nýta með sjálfbærum hætti og skilyrðum sjálfbærni er einungis fullnægt sé auðlindum skilað til næstu kynslóða í betra ástandi en þær voru. Búgreinadeild skógarbænda leggur eftirfarandi til grundvallar:

​

•  Sjálfbær skógrækt verndar vistkerfi og tryggir að næstu kynslóðir hafi aðgang að náttúruauðlindum án ofnýtingar.

​

•  Skógrækt stuðlar að kolefnisbindingu með því að draga úr magni koltvísýrings í andrúmsloftinu og gegnir þannig lykilhlutverki í baráttunni gegn loftslagsbreytingum.

​

•  Með sjálfbærri nýtingu trjáviðar er unnt að framleiða vistvæn hráefni sem eru endurnýjanleg og lítið mengandi í samanburði við mörg önnur byggingarefni.

​

•  Skógrækt eykur jarðvegsvernd með því að koma í veg fyrir rof og bætir frjósemi jarðvegs, sem hefur jákvæð áhrif á landbúnað og önnur vistkerfi.

​

•  Gróðursetning skóga bætir líffræðilega fjölbreytni með því að skapa búsvæði fyrir fjölbreytt dýra- og plöntulíf.

​

•  Skógarbændur vinna eftir ábyrgri stefnu sem stuðlar að varðveislu vistkerfa, kolefnisbindingu og efnahagslegri sjálfbærni til lengri tíma.

 

 

Greinargerð:

Árið 2050 gætu skógar Íslands verið orðnir mikilvæg auðlind, bæði með tilliti til efnahagslegs ávinnings vegna viðarafurða og sem mikilvægur þáttur í baráttunni gegn loftslagsbreytingum. Nágrannaþjóðir okkar hafa stigið mjög afgerandi skref til aukinnar skógræktar, bæði til viðarframleiðslu og ekki síður sem loftslagsaðgerð, sbr. nýlegar aðgerðir írskra og danskra stjórnvalda. Óumdeilt er hversu mikið kolefni skógur bindur, mikil þekking er til staðar á bindingarmöguleikum skóga og ekki er hægt að grípa til loftslagsaðgerða hér á landi án skógræktar. Ekki er hægt að byggja einungis á hefðbundnum framlögum til nytjaskógræktar án þess að fara út í þá vinnu að skilgreina loftslagsmarkmið þegar kemur að skógrækt og ræða hlutverk og gagnsemi bændaskógræktar í því samhengi (e. agroforestry).

 

Framtíðarsýn skógarbænda felur í sér að innlend framleiðsla skógarafurða fullnægi sem mest þörfum byggingariðnaðar og annarra greina og skógarbændur verði leiðandi í sjálfbærri landnýtingu. Skógrækt verði lykilþáttur í eflingu dreifðrar búsetu, þar sem ný störf og fjölbreytt atvinnutækifæri í tengslum við skógarafurðir verði til í flestum landshlutum. Íslenskt timbur er raunverulegt fyrirbæri og þegar er starfandi fyrirtæki sem vinnur úr afurðum íslenskra skóga. Sannarlega tekur tíma að rækta skóg, en ekki er svo langt í að í öllum landshlutum verði orðið tímabært að hefja öfluga viðarvinnslu.

 

Skógrækt í ýmsum myndum styður við allar búgreinar. Skjólbelti og skjólskógar veita bæði skjól fyrir akuryrkju og kvikfjárrækt og geta skipt sköpum þegar veðurfar er óhagstætt. Nauðsynlegt er að kolefnisbinding í eldri skógum verði metin og mæld og geti, rétt eins og kolefnisbinding í nýskógrækt, reiknast inn í kolefnisbókhald bújarðar eða verið söluvara eins og önnur framleiðsla á búi. Eðlilegt er að mögulegur hagnaður af sölu kolefniseininga sem til verða í íslenskum skógum renni til þeirra sem búsettir eru á viðkomandi jörðum með atbeina Kolefnisbrúarinnar en renni ekki úr landi.

 

Tryggja þarf aðgengi skógarbænda sem og annarra bænda að nýjustu þekkingu um skógrækt á hverjum tíma og hvetja þá til að nýta sér þær námsleiðir sem í boði eru. Búgreinadeild skógarbænda stendur ásamt landshlutafélögum skógarbænda fyrir málþingum á hverju ári sem eru nauðsynlegur liður í endurmenntun og félagsstarfi skógarbænda og í boði eru námskeið í endurmenntun LBHÍ og að Garðyrkjuskólanum á Reykjum í gegnum FSU. Mikilvægt er að búgreinadeild skógarbænda styðji við þessar námsleiðir eins og hægt er og kynni fyrir skógarbændum.

 

Nauðsynlegt er að búgreinadeild skógarbænda nýti reynslu annarra þjóða og taki þátt í norrænu og evrópsku samstarfi. Víðast hvar er nýting skóga komin mun lengra en hér og engin ástæða til annars en læra sem mest af þeim sem reynsluna hafa.

 

Efla þarf samtök skógarbænda á landsvísu og samstarf þeirra og skapa skýra framtíðarsýn að markmiðum og leiðum. Öflugt félagsstarf er mikilvægt í öllum landshlutum. Með aðild að Bændasamtökum Íslands eiga skógarbændur eins og aðrir bændur rétt á aðstoð af ýmsum toga, t.d. lögfræðiráðgjöf, tryggingum, orlofsþjónustu og fleiru. Á vettvangi Bændasamtaka Íslands fer fram hagsmunabarátta skógarbænda og annarra bænda, vinna við rammasamning og búvörusamninga, auk kynningar- og fræðslumála.

 

Búgreinadeild skógarbænda ítrekar þá staðreynd að skógrækt stefnir í að verða á næstu áratugum verðmætur þáttur í þjóðarbúskap Íslendinga. Nýting þeirra nytjaskóga sem nú eru í uppvexti mun á næstu árum skapa fjölda starfa í öllum landshlutum þar sem nytjaskógrækt fer nú fram. Í fyrstu í skógarhöggi og störfum við undirbúning og nýplöntun nytjaskóga til þess að tryggja stöðuga framleiðslu síðar, en síðan í vaxandi mæli í úrvinnslu skógviðar allt frá timbri til bygginga og smíða yfir í vinnslu á eldiviði og trjákurli og síðar til framleiðslu á öðrum timburafurðum. Hægt er að nýta alla hluta trésins til framleiðslu verðmæta þannig að í raun verður ekki þörf á að farga neinum úrgangi frá skógrækt og bygginga- og smíðatimbur í hinum ýmsu myndum er síðan endurvinnanlegt til nytja eftir að upprunnalegu hlutverki þess lýkur.

 

Búgreinadeild skógarbænda leggur þunga áherslu á það að ríkið auki til muna stuðning sinn við nytjaskógrækt og líti í því sambandi til ákvarðana t.d. Danmerkur og Írlands um stóraukinn stuðning við skógrækt í þeim löndum. Það hlýtur að vera þjóðhagslega hagkvæmt að Íslendingar framleiði sjálfir, að svo miklu leyti sem hnattstaða landsins leyfir, það timbur sem hér verður nýtt til bygginga og annarra nytja í stað þess að vera öðrum háðir um allt timbur.